In de klassieke islamitische theologie betekent pluralisme (veelvormigheid) het op verschillende manieren waarnemen van details, terwijl er trouw wordt gebleven aan de oorsprong en de waarheid, om zo Gods wil op een waardige manier te begrijpen inzake kwesties die betrekking hebben op ons, en om verschillende gedachten en ideeën te hebben.

Er zijn meerdere wegen die leiden tot Allah (God), en hoe iemand Hem bereikt hangt af van iemands omgeving, cultuur, de mate waarin Zijn Meest Schone Namen zijn gemanifesteerd in iemand, plus vele andere factoren. Zo kunnen we zeggen dat de totstandkoming van verschillende groepen altijd al een normale ontwikkeling is geweest.

Bijvoorbeeld, de benadering van Ali Ibn Aboe Talib (ra), waarbij hij zijn inherente karakter uitdrukt, is niet te vergelijken met die van Aboe Bakr’s (ra). Net als dit, verschillen ook de karakters van Oemar Ibn Khattab (ra) en Aboe Dharr (ra) van elkaar. Zij hadden bijvoorbeeld dezelfde moed en dapperheid, maar Oemar Ibn Khattab (ra) had een perfect begrip van een staat en van de administratieve kwesties, als ook van organisatorische vaardigheden, terwijl Aboe Dharr (ra) meer een eenzelvig mens was.

Dit benoemd hebbende, kunnen we stellen dat pluralisme zelfs in de tijd van de nobele profeet Mohammed (vrede zij met hem) bestond, in een tijd waarin moslims een perfecte verenigde gemeenschap hadden. Zo een toestand is dus acceptabel. In feite kunnen we stellen dat het verenigen van de verschillende wegen die naar Allah (God) leiden, tegen de natuurlijke wetten indruisen. Elk mens is immers met een verschillende aard geschapen, waardoor ze niet op dezelfde manier kunnen denken.

Zij die verschillende karakters hetzelfde willen maken, hebben dit fijne punt niet begrepen, omdat ze de innerlijke realiteiten van het menselijke gedrag niet kunnen begrijpen en als gevolg hiervan de inherente capaciteiten van de mensen niet kunnen zien. Aangezien Allah (God) verschillende vaardigheden heeft geïmplanteerd, zodat elk persoon zou functioneren volgens Zijn wijsheid, moet er pluralisme zijn, welke in andere woorden betekent dat dezelfde waarheid via verschillende wegen wordt geuit. De verschillende capaciteiten manifesteerden zichzelf als verschillende scholen van islamitische juripredentie (wetschool), namelijk Hanafi, Shafi`i, Maliki, Hanbali, Awzai, Sawri, en Zoehri.

Verschillende systemen hebben bestaan sinds de openbaring van de Heilige Koran en allen hebben de zielen, gevoelens, harten en bewustzijn van de mensen gediend. Andere grote voorbeelden van de verschillen in capaciteiten zijn Soefyan-i Sawri, Ibrahim ibn A`tham, Beyazid-Bistami, Joenayd al-Baghdadi, Abdoel Qadir al-Jilani, Sheikh Naqshband, Moehyiddin Ibn Arabi, en Imam Rabbani. Deze grootheden hadden wellicht verschillende interpretaties en methodologieën, maar uiteindelijk probeerden ze als verschillende tinten van dezelfde kleur de boodschap van de nobele profeet (vrede zij met hem) levendig te maken in de harten van de mensen.

In andere woorden, zo lang als de wereld bestaat, zullen de verschillende methoden en karakters van islamitische uitingen blijven bestaan. Hoewel de middelen verschillend kunnen zijn, kan er eenheid gerealiseerd worden door de eenheid in doel en strekking in acht te nemen. Hoewel talen verschillen, is de waarheid die zij uiten hetzelfde. Zoals een Arabische poëet zei: “Onze verklaringen zijn talrijk en ingewikkeld, maar Uw Schoonheid is één. Ze wijzen allemaal op Uw Schoonheid.

Nu kunnen we bepaalde factoren bespreken die noodzakelijk zijn voor de eenheid en samenwerking op het gebied van de ware islamitische gedachte.

Eenwording, overeenkomst, en het omgaan met de verschillende benaderingen en karakteristieken kunnen alleen plaatsvinden op het niveau van gevoelens, gedachten en het niveau van de geest. Op het niveau van gevoelens, kan dit helpen om verschillende groepen bij elkaar krijgen, al was het maar op een oppervlakkig niveau. Echter, aangezien mensen zich meestal continu ontwikkelen in gedachte en ziel, kan een dergelijk breekbaar gevoel van eenheid wellicht niet sterk genoeg zijn. Daarom kunnen mensen een eenheid vormen op het niveau van subjectieve motieven (eenheid van gevoelens) en als dit ook niet genoeg is, op basis van overeenkomsten in gedachten en rede.

Alleen op deze manier kan de gemeenschap van Mohammed, vrede en zegeningen zij met hem, weer zijn rechtmatige plaats tussen de mensheid innemen. Om dit verheven doel te realiseren, dienen moslims verschillende dingen te doen. Ten eerste moeten we alle diensten toejuichen in de weg van de waarheid, in plaats van alleen die waarmee we zelf mee bezig zijn. Als wij bijvoorbeeld op onze manier correcte informatie over de islam willen verspreiden en een ander initiatief doet dat op een andere manier, dan dienen we ook hun inspanningen te waarderen en toe te juichen. Openen wij een ziekenhuis om de mensheid tot dienst te zijn, moeten wij de goede werken van onze andere moslim broeders en zusters ook waarderen en niet hoogmoedig worden. We moeten zeggen: “Iemand die de naam van mijn Heer noemt en lof en respect uitspreekt over mijn Profeet is mijn broeder en zuster,” en hiermee anderen accepteren. Dit is noodzakelijk om gezamenlijk een front te vormen tegen bijvoorbeeld ideologieën die het bestaan van Allah (God) ontkennen of om gedeelde waarden te realiseren.

Het maakt niet uit welke (methodologisch correcte) weg we volgen, want wij hebben dezelfde God, hetzelfde boek (de Koran), dezelfde profeet, en zelfde qiblah (gebedsrichting), dezelfde pad, en daarmee zijn onze methodes, één en hetzelfde. Onze eenheid hoort niet subjectief (op basis van gevoelens) te zijn, maar objectief (op basis van denken en reden).

Ten tweede dienen we nooit een ander te forceren om het eigen pad te volgen. De weg van de Koran bestaat uit het tonen van tolerantie en acceptatie. Zij die met tolerantie en vriendelijkheid handelen, lossen een potentieel probleem op. Pluralisme staat een ieder toe om de Koran en de islam op zijn of haar eigen manier te dienen en hiermee verschillende belangrijke kwesties te bereiken, inzake kwesties die zijn gerelateerd aan de maatschappij of de economie. Dit was een gebruik bij de Abbasieden, uitzonderingen daargelaten, dat we dienen te volgen. Wij moeten de criteria van Ahl al-Sunnah wa’l Djamaah (de volgers van de profeet en zijn gemeenschap) gebruiken, wegdoen wat weggedaan dient te worden, behouden wat behouden dient te worden, en een nieuwe wereld met nieuwe syntheses realiseren, om hiermee de stichters en pioneers van een nieuwe (rechtvaardige) wereld te worden.

Bijvoorbeeld, twee groepen die niet behoren tot de Ahl al-Soennah wa’l Djamaah, de Moetazilah en de Jabariyah, stonden altijd tegenover elkaar. De eerste groep geloofde dat de mens zijn handelingen schiep, en de tweede groep geloofde het tegenovergestelde waarbij de mens enkel werd gereduceerd tot een robot zonder een eigen wil. Hun begrip van de menselijke vrije wil en keuze, als ook van de creatie van Allah (God), waren compleet tegenovergesteld. Vandaag de dag denken de meeste rationalisten zoals de Moetazilah.

Echter, de Ahl al-Soennah wa’l Djamaah nam de zaden van de waarheden van beide groepen en produceerde een synthese. Ze vertelden de Moetazilah dat elk persoon een keuze had, zoals geopenbaard in “dat de mens alleen wordt afgerekend op datgene waarvoor hij zich heeft ingespannen” (53:39) maar dat wij op basis “Jullie kunnen niet iets wensen tenzij Allah, de Heer der werelden, dat wenst.” (81:29) de Wil van Allah niet over het hoofd dienen te zien. Klopt, wat jullie als wil zien is zo nauw dat het bestaan als niet-bestaan ervan bijna gelijk is, maar er is een wil en zonde-hasanat, straf-beloning, zijn feiten.

Aan de Jabariyah, die de wil totaal ontkenden, vertelden ze dat hun visie is alsof je iemand met vastgebonden handen en voeten in de oceaan schopt en zegt: “Word niet nat!”.

Van beide kanten werden dus zaden van waarheden gepakt en een nieuwe synthese voortgebracht.

Ja, alle kwesties en principes van de islam zijn waar, echt, correct en juist. Op elke manier is de islam een collectief van verenigende principes. Elke verschillende weg en gedachte kan een zaad van waarheid bevatten. Dit gezegd hebbende, kunnen we niet de verschillende details die door Allah (God) zijn geschapen en de realiteit van de ‘inherente’ weg van creatie ontkennen. We kunnen niet het water dat via verschillende baden komt mixen en een denkbeeldige unieke waterweg vormen.

Laat een ieder op zijn veld de Koran dienen en zich niet bezighouden met anderen. Zelfs als wij niet kunnen verenigen, laten wij op zijn minst niet in onenigheid vervallen. We moeten leren om elke moslim te prijzen en toe te juichen die “Allah” zegt. Met Zijn Wil, en met deze intentie, kan ware eenheid in een korte tijd gerealiseerd worden.