Wat is het standpunt van de islam over slavernij?
Islam is niet enkel aan vrije personen gezonden, maar aan iedereen dus ook slaven. Als we het leven van onze edele Profeet, vrede en zegeningen zij met hem, lezen zien we dat onder de eerste moslims vele slaven waren zoals Bilal-i Habesji, Zayd bin Harise, Habbab bin Eret, enz. Slavernij is niet iets wat de islam heeft gebracht. Het bestond duizenden jaren voor de islam en heeft ruim duizend jaar na de openbaring van de Koran nog steeds bestaan. Zelfs de meest moderne landen hebben slavernij pas een eeuw terug afgeschaft.
Geschiedenis van de slavernij
Sinds de oudheid werden krijgsgevangenen slaven gemaakt. Mensen werden ontvoerd van andere stammen en volkeren om als slaaf te verkopen. Kinderen werden door hun ouders of andere naasten als slaaf verkocht. Mensen die hun schuld niet konden betalen werden slaaf van hun schuldeisers. Islam heeft alle bovenstaande wrede en barbaarse redenen die men had om iemand slaaf te maken verboden behalve krijgsgevangenen. Dus de islam heeft enorme beperkingen opgelegd op slavernij.
Waarom werd slavernij niet geheel afgeschaft?
Zelfs als een vredesvol volk of land sterke betrekkingen heeft met andere landen, kan het zo zijn dat de buurlanden niet zo vredesvol zijn ingesteld. Als de buurlanden de beslissing nemen om het desbetreffende land aan te vallen, dan is er geen andere keuze om oorlog te voeren. Dit was ook het geval bij onze Nobele Profeet, vrede en zegeningen zij met hem. Als we kijken naar de locaties waar onze nobele Profeet (vzmh) oorlog heeft moeten voeren zoals Badr, Oehoed en Hendek dan zien we dat al deze plaatsen rondom Medina zijn. Dus ze hebben continu verdedigingsoorlogen moeten voeren om hun leven, vrouwen, kinderen en bezittingen te verdedigen. Tijdens deze oorlogen werden krijgsgevangenen genomen.
Wat moet men met deze gevangenen doen?
1. Doden van krijgsgevangenen: dit zorgt voor wraakgevoelens van de tegenpartij en neemt de onderhandelingsvoordeel weg. Dit gebeurt vaak als de tegenpartij ook zijn gevangenen heeft gedood.
2. Losgeld vragen: vijand was enkel bereid om losgeld te betalen voor vooraanstaande leiders en commandanten. Voor de gewone soldaat werd geen losgeld betaald.
3. Gevangenenruil: vaak heeft de ‘verslagen’ partij geen of weinig gevangenen om te kunnen ruilen.
4. Vrijlaten: Ook al ben je zeer vergevensgezind dan nog is het onrechtvaardig tegenover je eigen volk en soldaten om deze gevangenen vrij te laten terwijl je vijand zijn gevangenen niet vrijlaat of zelfs doodt. Naast het feit dat het onrechtvaardig is, is dit ook slecht voor de moraal van de strijdende soldaten die hun land met hun levens verdedigen. Daarnaast is de kans ook zeer groot dat de vrijgelaten gevangenen binnen zeer korte tijd weer tegenover je gaan staan om te strijden, vooral nu ze weten dat je ze toch weer gaat vrijlaten als ze gevangen worden genomen.
5. Slaaf maken: Aangezien losgeld vragen, gevangenenruil en vrijlaten vaak geen optie was, zijn er twee mogelijkheden die overblijven: doden of slaaf maken. Dus slaaf maken was een alternatief voor doden. Iedere soldaat die uittrok om te strijden wist dat hem drie mogelijkheden te wachten stond: Overwinnen, gedood worden, of slaaf worden.
Diegenen die tijdens nederlaag geen slaaf wilden worden, gingen tot het bittere eind en stierven op het slagveld, anderen die niet voor de dood kozen werden gevangen genomen. Dus zolang men (landen, volkeren) oorlog voerde was het onmogelijk om slavernij af te schaffen. Nu we hopelijk duidelijk hebben gemaakt dat slavernij niet iets is wat de islam heeft gebracht en zolang er oorlogen waren de slavernij ook niet afgeschaft kon worden, willen we proberen om de materialistische bril waarmee we naar slavernij kijken af laten zetten en de schitterende bril van de islam opzetten en daarmee naar slavernij in de islam te kijken. Buiten de islamitische wereld hadden de slaven, laat staan de status van mens, niet eens een dierwaardig bestaan. Hoe onmenselijk, wreed en barbaars slaven zelfs door ‘moderne’ westerlingen werden behandeld kunnen we in de geschiedenisboeken lezen.
Hoe werden de slaven in de islam behandeld?
Islam leert ons de schepping lief te hebben omwille van de Schepper. Islam leert ons dat onrechtvaardigheid een zeer grote zonde is. De islam leert ons dat iemand pas een ware moslim is als men hetzelfde voor een ander wenst als wat men voor zichzelf wenst. Hoe is het mogelijk dat iemand die moslim is, zijn slaaf onmenselijk, wreed en barbaars zal gaan behandelen?
Onze nobele Profeet, vrede en zegeningen zij met hem, is ons grootste voorbeeld. Toen hij met Khadidja trouwde gaf zij hem een slaaf (Zayd bin Harise) als cadeau. Zayd werd zo goed behandeld dat toen zijn vader na jaren de sporen van zijn zoon Zayd had gevonden en hem wilde meenemen, Zayd weigerde om mee te gaan en verkoos onze geliefde Profeet, vrede en zegeningen zij met hem, in plaats van zijn vader. (ibni Saad 3:42) Islam heeft de moslims verheven richtlijnen gegeven hoe ze om moeten gaan met hun slaven.
De gevangenen werden als slaven verdeeld onder de moslims, deze namen hen in hun huizen (dus niet in stallen en plekken waar zelfs geen dieren kunnen verblijven). Hiermee werd de vijand de kans geboden om de schoonheid van de islam en de moslim van dichtbij mee te maken. Zo konden ze het verheven karakter van een moslim zien. Achteraf bleek dat dit zeer positieve invloed had en dat duizenden van hen de islam als geloof kozen (ze werden niet gedwongen omdat dwang in het geloof is verboden ( Koran 2:256)) Onder deze slaven en hun kinderen kwamen honderden islamitische geleerden voort zoals bijv. Nafie die de leraar van één van de Madhab (rechtsschool) imams, Imam Maliek was.
Daarnaast werden moslims aangespoord om vrijwillig hun slaven vrij te laten, dit werd als een verheven daad gezien.
- Ook werd in de Koran het vrijlaten van een slaaf opgelegd na het begaan van sommige zondes. (5:89, 58:3)
- Koran gaf zelfs het vrijkopen van een slaaf als één van de bestedingsdoelen van zakât aan. (9:60)
De Koran en onze nobele Profeet, vrede en zegeningen zij met hem, gebood moslims om hun slaven goed te behandelen (Koran 4:36, Boechari Imân;22, Moeslim Eymân 29-42):
- ‘Wie zijn slaaf dood, wordt ook ter dood veroordeelt, wie hem opsluit wordt ook opgesloten’ (Boechari en Moeslim)
- ‘Jullie slaven zijn jullie broeders!’ (Boechari)
- ‘Voed jullie slaven van hetgeen jullie eten, kleed jullie slaven van het soort dat jullie aantrekken!’ (Boechari).
- ‘Belast hen niet met zware lasten die ze niet kunnen verrichten.’ (Boechari)
- ‘Als jullie hen zware werk willen laten verrichten, help hen daarbij!’ (Boechari)
- ‘Noem hen niet ‘mijn slaaf’ maar ‘mijn zoon, mijn dochter of broeder/zuster.’ (Moeslim)
Door deze verheven richtlijnen was het totaal niet vreemd dat een slaaf als Bilal een verheven positie als moe’azzin (oproeper tot het gebed) kreeg toegewezen. En een slaaf als Zayd kon makkelijk als hoofdcommandant aangewezen worden in een leger waarin zich vele vooraanstaande metgezellen bevonden. Geen enkele metgezel heeft hierover ooit zijn ongenoegen geuit.
Het waren weer deze verheven richtlijnen waardoor de tweede Khalifa Oemar, voormalige slaaf Bilal aansprak als ‘mijn meester!’
Zelfde Oemar die Khalifa was van een machtige islamitische rijk, deelde zijn kameel samen met zijn slaaf tijdens zijn reis naar Jeruzalem!
Dus islam heeft slaven gered van barbaarsheid, onmenselijkheid en wreedheden en heeft hen een status gegeven als broeders van hun meesters. Slaven hadden hun menswaardigheid behouden, ze werden als een lid van het gezin gezien en verrichtten gangbare huishoudelijke taken in en rondom het huis en landgoed van hun meesters.
Ze zijn dus te vergelijken met een dienstmeid, huishoudster, allround medewerker die verschillende taken uitvoert. Enig verschil tussen een slaaf in de islam en een dienstmeid van de 21e eeuw is dat een slaaf niet werd betaald voor zijn werk. Het is de vraag of dit een nadeel is als we lezen dat slaven aan tafel van de heer des huizes konden eten en gelijkwaardige kleren kon dragen. Terwijl we weten dat er in Nederland 1,2 miljoen mensen onder de armoedegrens leven en vele miljoenen met moeite rond kunnen komen, laat staan dat ze zelfde voedsel kunnen nuttigen en gelijkwaardige kleding kunnen dragen als hun ‘baas’.
Vrouwelijke slaven (jariyah)
Vrouwelijke slaven worden jariyah genoemd. Een jariyah was een dienstmeid die huishoudelijke taken verricht op het (land)huis of paleis. Het is dus niet wonderbaarlijk dat in de paleizen van sultans tientallen jariyah’s waren net zoals er tientallen dienstmeiden in een kasteel of paleis van een willekeurige koning was.
Ook in de verzen die je aanhaalt als ‘bevoorrechting’ van de man zien we dat de islam tot dan toe ondenkbare revolutie teweegbrengt. Met deze verzen wordt aangegeven dat de ‘meester’ onder voorwaarde van islamitische regels en wetgeving huwelijkse betrekkingen kan hebben en trouwen met een slaaf. Dus in plaats van de jariyah als een lustobject te gebruiken wanneer men zin heeft, moet men met de jariyah volgens de regels van de islam een huwelijkse betrekking aangaan. Dit betekent dus dat de meester van deze jariyah bereid is om haar, haar vrijheid te schenken, wat in de praktijk ook vaak het geval was.
Dit zien we terug bij onze edele Profeet, vrede en zegeningen zij met hem. Egyptische koning schonk onze geliefde profeet, vrede en zegeningen zij met hem, een jariyah genaamd Mariye, onze nobele Profeet (vzmh) ging volgens de richtlijnen en voorwaarden van de islam met haar huwelijkse betrekking aan en gaf haar haar vrijheid terug. De Koran is een boek die met al zijn verzen een geheel vormt. Als men daaruit willekeurige verzen uitpikt kan men dit verkeerd begrijpen en interpreteren.
In vers 24:32 staat: ‘En huw de ongehuwden onder jullie en de deugdzame onder jullie mannelijke of vrouwelijke slaven.’
Dus net als iedere moslim mogen ook slaven geen buitenechtelijke relatie hebben. Hoe is het dan mogelijk dat ze zonder islamitische huwelijkse betrekkingen gemeenschap gaat hebben met haar meester? Dat is zina (buitenechtelijke gemeenschap) en dat is een grote zonde in de islam.