In de islam en voor de meerderheid van de moslims zijn er geen fundamentele veranderingen geweest, die de islam nieuwe richtingen tegen de geest van religie in, liet inslaan. In de lange geschiedenis van de islam zijn er wel enkele religieuze of politieke leiders geweest die nieuwe doctrines of radicale interpretaties van de islam introduceerden. De Kharisjieten en Osama bin Laden zijn voorbeelden uit het verleden en heden van mensen die de islam als een weg van geweld hebben geïnterpreteerd. Dergelijke extreme interpretaties hebben in de wereldwijde moslimgemeenschap nooit massale navolging gehad. De zelfbehoudende aard van de islam en de beschermende instincten van moslimgeleerden hebben ertoe bijgedragen dat de islam tot op de dag van vandaag behouden is gebleven.

Wat gebeurt er in de moslimwereld wanneer een werkelijke verandering of nieuw perspectief nodig is? Uiteraard zullen mensen met weinig tot geen enkele invloed, geen blijvende verandering kunnen veroorzaken. Ook veranderingen die door de staat worden opgelegd, werken niet, zoals het falen van de Taliban en de theocratie in Iran laten zien. De enige manier om blijvende verandering teweeg te brengen is door middel van een gerespecteerde spirituele leider die veel vertrouwen geniet en een menigte die hem of haar volgt. Dit is de reden dat profeet Mohammed (vzmh) heeft gezegd dat de geleerden (zowel vrouwen als mannen) de erfgenamen van de islam zijn.

Moslimgeleerden hebben altijd begrepen dat het hun taak was om de details van de islam te onderzoeken, begrijpen, coderen, vereenvoudigen en uit te leggen aan de gewone moslims, die niet de tijd hadden dit zelf te doen. Zij zagen het niet als hun taak om fundamentele wijzigingen aan te brengen in hun religie. Zij voelden zich juist verantwoordelijk om de boodschap van de islam te behouden. Het idee hier achter is: aangezien de islam de laatste en geperfectioneerde boodschap van God is, dient deze in zijn oorspronkelijke vorm behouden te worden. Het is de taak van de geschoolde geleerden om de islam te behouden door elke interpretatie die de zuivere boodschap van de islam in de loop der tijd zou kunnen vertroebelen, te verwijderen.

De islam is als een roos waarvan de blaadjes zich met de tijd, met het ontwikkelen van de mensheid, ontvouwen. Profeet Mohammed (vzmh) heeft gezegd dat, omdat er na hem geen profeten meer zullen komen, God iedere honderd jaar een moejaddid (vernieuwer) zal inspireren om de boodschap van de islam nieuw leven in te blazen.[1] De moejaddid heeft de taak om de oorspronkelijke boodschap van de islam te verkondigen op een manier die de mensen van zijn of haar tijd kunnen begrijpen en een oplossing te vinden voor de grootste uitdagingen waar de moslims van die tijd zich voor geplaatst zien.

Zo wordt Imam Shafii bijvoorbeeld als de moejaddid van de 9e eeuw (n.C.) gezien. Hij wist consensus onder juristen te bewerkstelligen door hen onder een enkele methodologie te verenigen, waarmee de vraag werd opgelost hoe het menselijke verstand zich met de soenna(h) kon verenigen, bij het vaststellen van wettelijke bepalingen. Een ander algemeen erkende moejaddid is Al-Ghazali, de geleerde uit de 11 eeuw, die aan de hand van het voorbeeld van de profeet (vzmh) een unieke synthese van de wet en spiritualiteit wist te geven en zo een einde maakte aan de scheiding tussen filosofie en het Soefisme. Said Noersi (1876-1960) is een geleerde, die door een aanzienlijk aantal moslims als de moejaddid van de afgelopen eeuw wordt gezien. Enkel uitgaand van de koran, was hij in staat de essenties van het islamitische geloof uit te leggen en de schijnbaar tegenstrijdige gebieden van wetenschap, filosofie en spiritualiteit met elkaar te verenigen.

De invloed die Said Noersi in de afgelopen eeuw op het bewustzijn van moslims en het religieuze gedachtegoed heeft gehad, is zeer groot, vooral in Turkije. Volgens Noersi liggen de problemen waar de moslimwereld mee te maken heeft, diep onder de oppervlakte van de huidige gebeurtenissen. De oorzaak wortelt in de collectieve aanval van de materialistische filosofie en diens atheïstische aannames, waardoor mensen gingen twijfelen en de religie volledig de rug toekeerden. Het gebrek aan geloof zorgde er op haar beurt weer voor dat mensen slechte gewoonten ontwikkelden die een ware bedreiging vormden voor de opbouw van de samenleving.

Volgens Noersi bestond de oplossing uit een hereniging van de materialistische wetenschap en religie, waarmee het geloof van mensen beschermd en gesterkt zou worden. Hij verklaarde dat een politieke strijd onnodig was, aangezien de werkelijke oorzaak niet in de politiek lag en een politieke strijd bovendien geen effect zou hebben. Alle inspanningen dienden er op gericht te zijn een intellectuele strijd te ondersteunen. Niet alleen toonde hij met verve aan dat het verstand en geloof met de leerstellingen van de islam te verenigen waren, maar dat de koran het gebruik van het menselijke verstand juist aanmoedigde om door middel van sterke argumenten zekerheid van geloof te verwerven. Hij gaf aan dat men voor het oplossen van de problemen van de moslimwereld zou moeten beginnen met onderwijs dat de religieuze en materiële wetenschappen zou combineren, zodat in plaats van religieus fanatisme of atheïsme, wijsheid zou kunnen overheersen.

Wellicht zal de volgende moejaddid degene zijn die, op basis van de principes van de islam, een haalbaar model voor de samenleving en politiek in de moslimwereld bedenkt, dat de meerderheid van de moslims zal accepteren en tegelijkertijd de niet-moslimwereld zal aanspreken.